Kawla nichhuak chhiarin.

Krismas chibai inbuk nan khua a tlai ta, kumthar chibai ka hlan a che u; ka thiante ho. Pathian zarah dam ten kum 2012 chu kan thleng leh ngei turah i ngai leh phawt mai ang. Kum thar, hun thar hi mihring hlui hian nun thar nen a hman kan tum leh a ni dawn si a.

Khawvel mihring nihphung in a ken tel 'new year resolution', siam tur ngaihtuahin kan rilru suangtuahna a vak vel ruai ngei ang. Thil tha tak a nih laiin mi tamtak tan chuan boruak a kulh ropui sak ang a ni ve chawk thin, chu erawh chuan i tumna kha hnualsuat tir suh se.

Kum thar thutiam siam hi ka peihna, tumna leh taihmakna hian a tlin ve tlat si loh avang hian ka siam ve ngai lo va, amaherawhchu tihian ka ti thin: kawla nichhuak chhiar a insiam that ka phak chinah ka tum ta zawk a ni. Hetia tih hian bawhzui pawh a nuam a, mi a phuar tung lova, kan thlen chin apiang a rahbi khat lek sawn pawh kha hlawhtlinna a ni chho zel a ni. Kulh ropui vawi lehkhata din tum lovin, a ban khur tur nitin a bawngtuthlawh cheh khat lek lek thawh hi ka phak tawk leh ka thiam ve dan a ni.

Ka thian, Pathianin hruai che sela kumtharah hian i thiltum leh ruahmanna te chu tih hlawhtlinsak ngei che rawh se.

kumthar chibai le.

...khrum

KA ADDICT REI LO A SIN MAW LE!

“A, tunhma lam kan tleirawl chhoh lai a kum hnih khat emaw chhung lek ka inchiu ve thin bak kha chu ka inchiu tawh ngai lo”, an ti tlangpui. Nia a dik reng a ni, tleirawl at lai, nge ni a sual lai a mahni duh vang reng a, a hman dan lo tur leh a hman na lo tur a an hman damdawi rawt dip thlitfim a an inchiu thin avang a Mizoram pum in kan buaipui luih luih mai kha ‘Drugs addict’ tiin kan hre thin. Hun a lo kal a khawvel a thang zel a, a hming te pawh an thlak zel chu a ni. A lo ti thin te pawh an inchhira, an khawngaihthlak reng bawk a ni.

Hnam leh khawtlang kan thang a, chhungkua leh YMA kan tang tlang a, he sualna thlipui hian kian lam a pan tan deuh emaw ni chu aw kan ti ta deuh pawh a ni maithei. Nimahsela, an seilen lai a thlipuiin a nuai fo thingkung te chu an zia a herh kumkhua, kan ti ang deuh hian, thalai nun hi ruihhlo thlipui hian nasa takin a nuaiin a ti khawlo zui thin a ni. Kan hre awm e; HIV-AIDS, Hepatitic B/C, rilru lam buaina, pianphunga rualban lohna, ldt. Heng te hi kan hre tlang lawn hle, tlem a nitin nunkawng, nunphung leh hriselna lam kaihhnawih lehzualte kan sawi zuai zuai teh ang.

Kut leh ke a vung ber bur a, a mawi lo; chu chu kan hria, mipui mimir pawhin eng teh vakah kan ngai lova ngaiah kan nei tawh ni awm tak a ni. Heng kut/ke vung ber bur te hian a tuartu nun a tihrehawm hle a ni. A rit a, a khawng a, nitin nunphunga chetvel a ti harsa a nasa takin an nun a ti thuanawmp a ni. A lan mawi lohna kha chu khuh boh theih a. Chet khawrna leh midang ruala pen ve theihlohna erawh ‘pianphunga rualbanlohna’ a ni ringawt mai. Pem, pan leh tawih ringawt bak hi a tam a ni.

Hetiang kut ke vung ber bur te hian hliam an tuar hma a, awlsam te a hliam theih an ni. Va intihpalh leh accident bur kher pawh a ngai lo. Ho te te ah a pilh in a vun belhchhah a, nasa taka punlun in chu chuan vung reh theih lo, tur ut ut a na leh hnai la (septic) te in a chhuah thei a ni. Chutianga a lo awm chuan enkawl dam harsa tawh tak a ni. A tuartu tan lah hrehawm namen lova nasa a lo ni bawk si.

Engvang a chutia lo awm mai bik nge ni le? A hman loh dan tur leh hman lohna tur a hman anih avang khan damdawi khan thisen zem leh zam tesep (lymphatics) te a tichingpen zova, khalai taksa bung bik a thisen kal dan tidanglamin a ti khaihlak zova, chu mi chu taksa in lo siamthat a tum na lamah phuartu har (fibrosis) a lo insiam ve leh zel a, chung chuan thisen kaldan a ti danglam lehzual thin. Chutah meuh chuan khalai taksa peng bik kha chu saum tho hlim ang mai; ruh, tihrawl, diarduar, thisenzam leh thazam leh vun kha taksa tuihnangah khan a inchiahpuam ul thin ta mai a ni. Chu chu taksa nihphung pangngai ni hek lo le, hman rim emaw, thlah zal lutuk emaw, tihpalh zeuh chuan a vung a zual a, thisen hnianghnar ta lo chu a tihtheih chhiat lehzualna lam a pan ta mai thin a ni. A rahchhuah chu thihna a ni fo thin. Chu mai a la ni nang; kap, zak leh nghawngah te an lo inchiu tawh anih phei chuan kut ke lama thisen lutchhuak ve thei chhun te kha khing lai check pointah khian tlang zo lovin khuarkhurum mawng nei lo chhawng hnih a tla ang hlauh a chanchhia an ni ta mai thin a ni.

Insawithaihna lam pawh a ni lo bawk a sawi zel teh ang. Hetia kutke vung cher chur te a lo pun a, panchhia damthei lo meuh a rawn chhuah chuan a dam har em em mai lehnghal a, a tuartu tan chuan JOBA tia hming thlak mai pawh a chakawm rum rum ta ve ang. Thisen kalphung leh saum bur a chiah ang mai a lo nihtakah chuan, tisa pangngaiin hliam leh pem tidam tura hma a lak ang khan thapui a thawh thei ta si lova, rei tak, hrehawm taka tawrh hnuah hmel mawi lo zetin a damchhuak ve mial hlauh thin chauh a ni. Chumi chhung zawng chuan; sum, hun, tha leh zung leh rilru ngaihtuahna chhiarsen leh tlem sen angai thin a ni. Vanneihthlak taka a lo dam pial anih chuan a hmabak chu fimkhur zawka inenkawl leh invawn uluk a ni. Rilru lama inthlahrunna leh sum lam harsatna ten a lo tlakbuak phei chuan, an nun a khawngaihthlak thei hle a ni. Vun ser leh duk cher chur te leh zungtang chhum bung leh her tlei tlui te chu ka sawi kai tawh lo mai ang.

Aw le, a tira ka sawi ang khian drugs addict tih leh HIV..... etc tih hi chu kan hre fur, ninawm khawpin kan tlangaupui. Chumi piah lamah chuan nasa takin nun leh hriselna a nghawng a, sum pai a khawrh a, nunphung a tikhaihlak a, hlim-lawm a ti khingbai fo thin. Kan ramah ruihhlo hmansual a nep chho a kan ngai anih pawhin, a lo ti tawh thin te zingah heng harsatna leh a bak te hi a awm chho zel dawn tih i hai lovang u. Chu chu hria in kan thalaite; kan tu leh fate hi nasa takin ruihhlo hmansualin a ken tel harsa kan hriat leh hriat lem loh te laka fihlim thei turin tan i lak thar pui teh ang u. Chu chu ka thupui a ni, a la tlai lo, tlai erawh a tlai tep a ni. Tawp thut teh ang.

Ka lawm e.

...khrum

[kan hotuten post an tichhuak tha duh lo nge ni, ka lo tichhuak chhen mai teh ang.]

NANG ENG ANG MI NGE I NIH LE?

Hriselna lam kawngah hian mitin mai te hian mahni tan a chakai khawrh in mawh kan phur a, chutih rual chuan sorkar leh a changtu department ten thui taka hma la in mawhphurhna lian tak an in tuk bawk a ni. Ram, hnam, khawtlang, chhungkua leh mimal tin te kan lo hrisel zawk nan kan chanvo leh mawhphurhna theuh te kan ngaihpawimawh a kan hlen hram hram a tul hle a ni. Hmalakna tur kawng sawi sen loh ( chhiar chhin ta i la zawng, sawi sen a ni leh mai ang) a awm rual in ka ngaihmawh deuh thenkhat kan tarlang ve teh ang.

Thawnthu: Kan natna leh nat dan kalphung hi thawnthu ang a ni. Thawnthu ngaihnawm chuan chhiar kan mai mai tur thu a pawi ngai lo. Chutiang bawkin kan natna/insawiselna inkhaidiat chhoh dan hi tawi fel leh fawmkim tak a sawithiam hi a pawimawh a, inentir tur chuan lo inpuahchah lawk thin hi a pawimawh hle a ni. Sorkar hospitalah te phei chuan damlo pakhat tan hun rei tak tak sen a lo har thin. Chutih a kar a, 1978 zirtawp tlai a ruah hmi seng seng do atanga tan chhoh te hi, kan natna nen a inkungkaihna ril tak a nei a nih ngawt loh chuan sim a tha (hetiang mi hi tunlai chuan an tlem tawh khawp mai). Chu thawnthu chuan natna intan dan, in tan hun, a zual nge a ziaawm, enge ti nep a ti zualkai leh a kaihhnawih theih awm a kan hriat theih te kimchang tak leh tawi fel takin a fawmkhawm thin tur a ni. Han zawh a; ‘a rei tawh mai’, engtia rei tawh mai nge?, tih a ka hre chiah tawh lo tih mai mai thin te hi chin lo a tha. Hriat loh chuan, ka hre tawh lo tih mai a tha in ka hria.

Tawng: a bikin tunlai tleirawl leh rawlthar te hi thian zaho a an awm chuan an ri chel chul a, an inentir a thil han zawh erawh chuan hriat theih mang loh a tawng leh hawl ral mai mai an ching hle. Ka lo chik ve deuh a, mawngtam thep kekawr zuih tit tet ha mipa leh hmeichhe make up hmang nasa zingah a hluar lehzual. I fate leh unauten chutiang chu an chin chuan i lo zilh dawn nia. Inentir na mai lo; interview, puipunna leh mimal bil bik a chanvo an neih ve na ah te an ching dawklak a, an personality thlenga hnuk hniam thei ‘zia’ a ni tlat a ni. Thanglai an ni a, puitlin lam kawng an zawhnaah a hun leh hmun mil a tawngkam fiah, mawi leh zangkhai hman hi an zir a ngai a, tul pawh a tul bawk a ni.

Thil vawn that: Kan natna vang a kan inentir tawhna leh test chi hrang hrang result vawn that hi kan ngai pawimawh tawk lo hle ni in a lang. Hrilh mawlh mawlh chung pawh hian kan theihnghilh lui thin emawni tih tur hian ching dawklak kan awm tlat thin. Heti lam kawngah hian hnamdang kan tluk lo tlat thin. Medical records hi document pawimawh tak a ni a, vawnthat khiau thin tur a ni. Sorkar hospital angah te chuan doctor ngai hlir khan an lo en thei tawh thin lova, a lo en hnuhnawng zawk tu tan khan thil zawh vak ngai lovin record/lehkha hmasa en khan thil tamtak a chiang sa mai thin. Damdawi huat zawng te, ngeih loh te leh natna kalphung; a ziaawm nge a zual zel tih te pawh hriat mai a awl thin. Lehkha hlui keng si lo, ‘eng damdawite nge i ei tawh a?’ han tih a sawi thei bawk si lo te hi kan kat nuk thin. A ngeih loh damdawi chawh nawn leh mai te kha a awm thei, doctor thiamlo nih mai kha a awl viau dawn a ni. Chuvang chuan tangkai thei tur a kan ngaih ang chi kan natna in a kaihhnawih lehkha an chi hi chu in pawm bawr luk mai pawh a pawi reng reng lo.

Check up: ennawn leh tur a koh hi chhan nei a tih a ni thin. Mi tamtakin kan ngai pawimawh lo a, kan tuar phah zek thin. ‘Ka zia ta deuh a’, ‘Kan thenawm ten mo an nei a’, tih avang ten kan inentir leh hun kan bawhpelh duai duai thin. Natna benvawn leh enkawlzui ngai ah te phei chuan pawi thui thei tak a ni tih hria ila check up hun hi ngai pawimawh thin ila a duhawm hle a ni.

Thuawihna: hei hi a pawimawh a, nun kawng dangah pawh sawi nawn fo ngai lo khawp a hriat sa a ni. Damdawi ei lamah chuan thu kan awih viau thin. Inenkawlna dang, tih tur leh tih loh tur lamah hian kan taima tawk lo fo. Khup exer, zing leh tlai a vawi 50 tal ti tur a tih pawhin vawi 20-25 bak te kan ti peih lo va, thla khat tih chu sawi loh kar khat pawh kan peih ngut lo thin. Pathian pawhin mahni intanpui te chu a pui thin kan tih ang hian, taima leh thuawih takin kan tan a tha turah chuan beih fan fan lamah ram i tang thin ang u.

Thildang sawi tur tamtak a awm ang. Kan ngaihdan pawh a inang vek kher lo ang. Ka thil vei thenkhat ka han thai lang ve mai a ni. I hriselna vawnthat kawngah khan nang eng ang mi nge i nih a, i nih zel dawn. Tan la a insangmar duh tan hun a la awm e.

Ka lawm e.

...khrum

LUSUN KHAWHAR THU

"He lei ram mi kan ni lo..........., he lei ram mi kan ni lo”, tiin kan zai a, kan su dual dual thin. Nimahsela thihna kut vawk in kan thenrual tha te min han then tir meuh chuan a boruak a dang zar mai. A tak a tuartu nih ve ngawt loh chuan hriatthiam a har hle thin. Midangte lusun khawhar te hi ka hriatthiampui tawk tak tak thin awm lo ve te ka in ti hial a ni. Tun hnai mai khan ka mi hriat hnai tak pahnih in chatuan ram min pan san a, anmahni sun nan tun tum chu special takin post kan siam ve reng reng teh ang. An hminghmerh in thutawi tlem han ziak i la.

Upa ZATAWNA FANAI PAKHUP: Kum 92 mi niin 29/8/2011 chawhma lam khan chatuan ram min pan san ta. Pu Zatawna hi kan nu pu a ni a, thisen a inzawmna kan nei lo. Mi a ti makpa in a tu leh fa leh makpa dangten min thik ang tih tur khawp hian mi a ti chhungkhat in kan inhnaih hle a ni. Kum 7 vel zen zawn chu kan inhre ve a, pa kawmnuam tak leh nelawm tak a ni. Pathian tih mi leh tawngtai mi tak a ni a, a bula awm a nuam hle a ni. Mi a tawngtai sak peihin Pathian pawhin nasa takin a tawngtaina te mal a sawm thin. Pa inngaitlawm tak a ni a, taimak pawh a taima a kum 90 hnu lamah pawh khawhar in kalte a peih hle thin. A nun atang zir tur tam tak ka hmu in ka hria. Zirna ngaisang mi a ni a, zirlai ti tha leh taima te fuih peih tak a ni.

A hna lamah chuan zirtirtu niin pension thlengin zirtirtu hna a thawk a, National award for teachers pawh 1978 khan a lo dawng daih tawh a ni. Kum 1970 khan assam state awards for teachers a lo dawng tawh bawk a, mizo zingah phei chuan hetiang dawng awmchhun hi a ni. Thisen sang leh upat lam natna hrang hrangin tlakbuakin, Christian hospital serkawnah thla khat zet a awm hnu in chatuan ram min pan san ta a ni. A thih ni hi ka birthday a ni a, Pathianin amah kan theihnghilh tawh ngai loh na turin a ruahmanah kan ngai, kan lawm nil eh hlimni pawhin kan “PU” hi kan hre reng tawh dawn a ni. Tu leh fa 31 zet a kalsan a ni.

Pu RICKY LALRINLIANA: Ka second cousin a ni, kan ni fapa a ni. Kum 35 mi niin 4/9/2011 khan mual min liamsan ta. Naupan lai atang tawh a unau ang a awm leh inhre thin kan ni. Pa tawng tlem leh mi pawisawi lo, khawtlang leh kohhranah pawh thahnem ngai tak a a phak ang chin chin a inhmang thin a ni. Rickya hi kan unaupa leh thian tha tak a ni. A bik takin kan nupa chuan kan ui em em a ni. Mitthlaah kan inneih ni a mi a lawmpuizia te leh mi a tanpui nasatzia te a lang a, kan ngai hle dawn a ni.

“Whom God loves die young”, an tih hi a dik ang ka ti hial a ni. Midangte tan a inpe zo leh tanpui tur a inpeih reng thin a ni a serkawn hian mi hlu tak a chan a ni ka ti lo thei lo. A nupui leh fapa pahnih bakah a chhungte leh thenrualte, amah ui em em tu te hun lo takah min kalsan ta a ni. Thihna hi chu a tawp hle mai, keini chuan a hun lo kan tiin kan la phal thei lo, nimahsela a rawng a bawlsak Lalpa chuan a hnena thlamuang taka chawl turin a ko ta si a, ui hle mah ila kan chelh ding zo ta lo a ni. Khawvela natna hrehawm tuar tur a mahni hmasial taka chelhdin kan tum kha a hmangaih Lalpa chuan a phal lul lo a ni. A nupui fanaute tan thlamuanna dilsak mai lo chu tih theih reng kan nei ta lo. Hlimten vanah kan la intawk leh ngei ang, Lalpa angchhungah ngei chuan.

"Zuapa tel lo chuan tlaini len kan zuan nem le, lunglai her in lo kir leh mai rawh"

JL Chongthu.

...khrum

ASCLEPIUSa TIANG

Midang ngaihdan enge ka hre ve lo va, an ngaihdan pawh ka zah khawp mai, ka ngaihdan erawh hetiang hi a ni thung, tiin kan tan ve thuai mai teh ang.

Tun hma lam khan doctor ten kan vehicle ah red cross kan tar thin a. Hun enge maw lai atang khan red cross tar kha red cross society leh war time activities tih lovah chuan tar kha an khap kha a nia, kan tar ta lo reng a. Tunah hian doctor te hian kan vehicle ah doctor kan ni tih lantir nan sticker kan tar ta thung a ni. Chu milem chu Asclepiusa tiang a rul invial hi a ni. Motor hma/hnungah kan tar fur a thenkhat te phei chuan a inchhawngin pahnih te pawh an tar a ni awm e. Chutiang bawkin advocate ho hian an profession symbol hi an tar ve bawk. Hetia chhinchhiahna tar hi a tul ber em aw tih hi zawhna pawimawh tak niin ka ngai a, tunlai phei chu ka ngaihtuah fo mai.

Hetia kan nihna kan motora kan tar hian a lantir chu a chiang sa; zawh buai ngai lovin midang ten kan nihna awlsam takin an hre mai a ni. Chu chuan kawng hrang hrangin remchanna a siam thin. Khawi lo kalna leh chhuahvah naah te pawh chet a awlsam phah hle thin. Rambuai deuh leh sipai lalna hmunah te phei chuan hetiang sticker bel hi ‘pass’ pawimawh tak a ni a, tangkai takin a hman theih bawk a ni.

Mizoram, ram ralmuang angah te chuan chutiang taka a tangkaina erawh a awm kher awm lo ve. Midangten kan nihna an hriat nan, sawi lovin kan nihna kan puanchhuahna hmanrua mai a ni. Mimal takin a tul na vak ka hre ta hauh lo mai, ka ngaihdan erawh a dik vek kher lo maithei bawk. Kan hnathawhna hmunah chuan motorah vehicle pass sticker kan tar tho va, doctor kan nihna sticker kha tar kha a tul tawh hranpa lo. Chuti a nih si chuan bel ta lo mai ila ka ti a, tunah chuan bel ka tum ta lo. Ka nihna chu ka hnathawhna hmunah zawh hrangpa ngai tawh lovin tangkai takin hmang ila, a bakah chuan midang ang tho a huang khata inhrutrual kha a tha maiin ka hria.

Ka ngaihdan hi ka thawhpui dangten an tawm kher lo maithei, tawm tur pawhin ka phut lo a, a dik ber pawh ka ti chuang lo, ka tan chuan a dik ka ti mai a ni. Midang ten an tar zel dawn a, chu pawh chu an tan chuan a pawi ka ti chuang lo, mahni duh dan theuh a kal mai kan ni. Dan leh sorkarin thuchhuah hial siam a tar tur a beisei kan ni tih leh tar ngei ngei tur a min ti te a la nih ngai chuan tar erawh kan la tar leh a ni mai ang chu. Chuti lo zawng, thiam bik nei chi tin mai hian kan hna bil bik chhinchhiahna hi kan la tar fur mai ang te ka ti mai mai a.

In ngaihdan enge le.

Ka lawm e.

J L Chongthu.

...khrum

MUTHLU

Muthlu chu muhil si lo, meng bawk si lo hi a ni tih kan hre theuh awm e. Harhfim emaw, muhil tehfung hmanga teh chuan tui lai rap a ni ngei ang. Muthlu chu dinhmun laklawh a ding, nihnaa chiang lo, duh dan anga awm lo a ni. A hun leh hmun pawh thliar thei lo khawp a mahni duh dan ang lo tak a awm an ni fo thin.

Muthlu chuan a tum reng vang ni lovin, amaha nawr tu emaw, mawlh tu emaw a awm avangin meng thei lovin a mit a chhing thin a ni, chu mawlhtu chu mutchhuak a ni. Hun bi nei a taksa kalphung a insiksawi thin avangin hunbi nei takah mi an mu in an tho thin. Chutiang kalphung pangngai chu mi hrisel thate nihphung a ni. Chutih rual chuan zan men rei vang te, zan mut that loh vang te leh chhan dang hrang hrang avang ten mi a hun lo takah an mut a chhuak a, an muhil thin a ni. Mi thenkhatte phei chuan thatchhiat vang leh inthlahdah vang te pawh an ti, hei hi chu dik tluantlingah kei chuan ka pawm ve tlat lo!

Eng pawh chu lo ni se, mi a mutthluk chuan, a harhfim lo a, a muhil lo bawk a ni tih chu kan chiang e. Awm na hmun leh mutthlukna hmun azirin muthlu nih chu a mawi lo thei fo thin. Chuvang chu a ni ngei ang mi thenkhat ten khitiang ngaihdan te khi an neih. Taksa hahchawlhna hun tur pathianin a duan zan hunah, khum laizawla thinthi a han mut siai siai mai tluk hi a awm lo. Zan mu tur a mahni khum laizawla zal chuan mutthluk lam kan ngaihtuah tawh ngai lo, kan muhil mai thin. Chuti a nih si chuan muthlu nih chu a hun leh hmun lo taka thil ti nihna te pawh a ang zawmah lo maw? Enge in ngaih ve dan le?

Rinna nunah ngat phei chuan inring renga awm tur kan ni si a. Mutthluk pawizia chu kan hriat theuh kha, Eutuka pawh a muthlu vei a, a ring ruh sawh tliak khawpin tukverhah a tlak mai kha. Kan nitin nunah leh hnathawhnaah te hian kan muthlu em? Kan hanthawh tur thawk anga lang si, thawk tak tak si lo, belhchian dawn a, a lem lo ni mai si hian kan lo muthlu ve em tih hi inzawh nawn fo a tha hle mai. E khai, nang chu i muthlu lo anih hi, hei i chhiarchhuak chu a ni mai a lawm. Meng la chhing suh lem.

...khrum

Thuziak lamtluang

Scientific article ka ziak ve a.

Vawikhat na na na chu tiin theihpatawp chhuahin scientific article ka ziak ve alawm maw le. Thla tam fe chu ka thuziak behchhan tur thil zirchian chu ka bei ve a. Damlote ka kawm a, ka chhuizui a, ka zirchianga, thlalakte ka la a, ka invawngfel ve thlip thlep a, ka buai phian a nuam erawh ka ti hle. Tunhma lam khan ka puteho nen hetiang lam hi kan lo ti fo tawh thin a, khang hun lai kha chuan ka mawhphurhna leh chanvo kha a la tlem tham bawka hetiang em em hian an buai thin tih pawh ka lo hre ngai lova.

Chutia ka zirchian a, scientific article atana belhchian dawl tawk a tlawhchhan tur hmanrua ka neih takah chuan a ziah lamah ka ram tang ta a. A lo namai lo khawp mai. Saptawng ka ziak ve thiam ngawr ngawr a ni si a, duh ang anga thaikawi mai mai theih kha a lo ni der lo mai a. Scientific article tur a ni a, kan thuziak chuan awmzia a nei tur a ni a, a thu te a in phamanin chiangkuang tak leh mawi taka inkhaidiat chho tur a ni. Tin a sei lam leh ziak dan kalphungah lah bithliah a awm thlip thlep bawk a. Ka thuziak chu belhchian dawl a ni tur a ni a, ka thil zirchian phochhuah chu a lo chhiartute tana tangkai ngei tur leh thil hriatsa bak belhchhah a nei ngei tur a ni. Chung zawng zawng sawhnghet lehzual tur chuan thurawn hrang hrang lakkhawm leh ziahlan a la ngai cheu a, chung te chu awmze nei tak a tarchhuah leh thailan angai a, a ziahdan pawh bithliah awm thlap, chhun han pakhat pawh tihdanglam theih loh a ni. Thlalak leh thildang tarlan tur te pawh awmze nei tak leh bithliah nei thlip thlep vek a ni. A zirchian mah a har nak alaia, a ziahdan han har lehzel chu a luhai thlak khawp mai.

Chutah leh, indexed national journal pakhatah chhuah tur chuan ka han inpuahchah ve ta a, a hmaa ka lo buaina te kha chu nep te. Journal chuan website a lo nei a, tahchuan ka in register te te a, user ID leh password min lo pe thlap mai a. Thuziak hrang hrang te chu category hrang hrang a thenin an chhuah thin a. Ka article chu category khatah ka han submit ve phawt a, ni hnih thum chhung lek chuan ka submit na category atan kha chuan a chi lova, category dangah han ti tha ta che an rawn ti a, thuziak kalphung zawng zawng deuh thaw chu thlak danglam a ngai leh ta; internet kaltlanga submit a ni a, a ziaawm hlauh a. Tunhma lama kan lo tih thin kha chuan dakah registered letterin chhah ul hian kan thawn thin kha a ni a.

Ka han thlak danglam leh a, ka submit leh ta a, editorial boardin an lo thlithlai a, hei chu chhuah tlak a ni maithei a ni an tih te chu reviewers te hnenah an thawn thin chu lo niin, vanneihthlak takin review turin reviewers te hnenah ka article chu an thawn ta a. Khawvel a changkang tawh a, heng decision zawng zawng te hi internetah journal websiteah a en theih reng a, chu mai a ni lo, mobile phoneah min rawn update zat zat tawh mai a ni. Tichuan ka nghak ta ran mai a. Chawlhkar li hnuah chuan mobileah message ka dawnga, ‘ i article kha reviewers ten an comment a, website ah lo enchiang ta che’ tih hi a lo ni a.

Websiteah chuan ka lut a, ka inti tlangnel tan ta viau mai a, ka article chu ka han bihchiang a. Reviewer pasarih ngawt hian an ngaihdan te, zawhna te leh sawifiah ngai hi an lo ziak tlar dul mai a. Chung te chu chhan a, chumi mil chuan ka article chu chulmam a siam that tur a ni. Tin chhanna te chu reply template a thai lan a, thuziaka kan tihdanglamna line te chu ziah chhuah dap tur a ni. Siamtha chuan ka buai leh ta, a nuam chho zel phian mai. Edit in reply template nen chuan ka submit leh a, ka nghak leh ta vang vang mai a. Chawlhkar thum hnuah chuan mobileah message ka dawng leh a, a ngai te in websiteah chuan ka lut leh a. Reviewers tam zawk chu ka thuziak edit leh chhannaah chuan an lungawi a, pahnih khat chuan ka tawngkam hman thenkhat chu an duh dan a ni lo tih an tarlang a, ti danglamin ka submit leh a, hemi tum hi chuan kar khat chhung lekin a that tawk thu ka hmu ta. Ka submit tirh atang khan thla hnih a liam ta der mai. Tichuan editorial technical review stageah ka lut ta a, mail ka dawng a, kar 12-16 chhungin kan rawn contact leh ang che an ti a, nghah chhung chu a rei duh kher mai. An sawi ang ngei chuan thla thum hnuah chuan editors ten an duh ang thal a an chulmam leh kaihpharh, edited article chu an rawn tarchhuak a, chu chu download in uluk takin ka lo thlir nawn ve leh tur a ni. Hetah hian an duh uluk khawp mai a, punctuation leh sentence construction te leh thuziak kaihhnawih thil awm thei ang zawng zawng chu technical takin mi pahnihin an rawn siamtha ta a. Kei chuan ka lo en a, tha ka tih chuan an rawn edit anga thawn let tur a ni a, ka edit hnuhnun ber tum a ka kutchhuak anga kalpui ka duh pawhin chutia comment chuan thawn let leh tur chu a ni. Tha thei tur ang bera ka ngaih ang chuan ka thawn let leh ta a.

Kar khat chhung lekin mail ka dawng a, ‘ the editorial board is glad to inform you that your article .... is ready for publication in Indian journal...... and will be published ..... 2011’, tih hi a lo ni a, a lawmawm duh khawp mai. Chu mai a la ni lova, kha mi article bik copy te kha print chhuak a dawn theih niin copy engzat nge ka duh tih te, complementary copy free ** bak chu copy za zelah Rs ** chawi a print theih tur a ni tih te nen lam min rawn hrilh kilh kelh a, tunah zet chuan bu kan let ta tep e. Tichuan an sawi ang ngei chuan journalah chuan ka thuziak chu a rawn chhuak ve ta ngei a, ka submit atanga chhut chuan thla 9 zet a ral ta a ni. National journal tam zawkah hi chuan thuziak thehluh zaa sawmpanga 15% vel bak hi an chhuah lova a bak zawng chu hnawl a ni thin. Hetiang dinhmuna ka inhlangkai ve hi nuam ka ti a, vannei pawh ka inti hle a ni. Scientific articles ziak a chhuah thin tamtak ten an beih nasat tur zia leh tihtakzetna thinlung nena an thawhrim zia te pawh chiang zawkin ka hrechhuak a, a lo na mei lo a ni tih pawh hrechiang tawkin tunah chuan ka inngai ve ta. Journals thenkhatah te erawh chuan sum tamtak chawiin thuziak te pawh a chhuah theih ve tho tih pawh ka hai bik chuang lo, neih in a tlin ve si lo va le.

Hetiang teh hrep a beih angaih a hlawhtlin a harzia ka hriat hian thuziak mite hi ka ngaisang lehzual a ni. Mizoramah chanchinbu tamtakah thuziak chhuahna hmun leh kawng a inhawng a, a tam zawkah te hi chuan hetiang a kawng thui tak zawh pawh a ngai lo maithei a ni. Tin mahni blogah te phei chuan ‘kan thu thu kha’ kha a ni mai si a. Chuvang chuan kan tuina leh thiamna lam kawngah hi chuan thahnemngai takin midangte tana tangkai tur leh miten hre ve sela kan tih ang chi thuziak tha leh lukhawng nei te hi chu inthlahrung hauh loh hian ziak a chhuah hi nasa zawkin i intihmuh thar leh teh ang u khai. Namen lo a nasa in a tangkai dawn si a. Thuziak mite leh ziah tum mek te, in zavaiin thuziak nuam theuh u le.

He lei taksa riang te hi!

Mihring pakhat te mai hi chai tham anih zia chu kan hre theuh awm e. Han ngaihtuah ve teh. Kan nitin hun hman a kan hnathawh zawng zawng deuhthaw hi, he taksa riang te, vaivut a chang leh mai tur atan vek a lo ni. Kan ei kan in, kut ke leh thluak hmanga kan hnathawh te hian enge a tum. He lei a cheng, a la dam ten nuam zawk leh hlim zawk a kan damchhung hun tawite kan hman theihna tur atan mai a ni lawm ni? Pathian min ruahman dan erawh a ni thung.

Thiamna leh zirna lamkawngah pawh chu ti tho; hmasawnna lamtluang sawn zau tum vang mai a chu ti lam kawng zawh chu kan ni si a. Zirna in lah chi hrang hrang a tam. Ka field bik, hriselna lam te hi maw, ti hian ka ngaihtuah mai mai pek a lawm maw le:

That lai hun kum li leh a chanve ngawt mihring taksa, a hnathawh dan leh natna tlakbuaktu hrang hrang, a enkawl dan leh a inven dan thlengin thanglai thluak in a a tlin bak bak thleng lek lekin kan zir ve a, a tam zawk phei chuan a sual in kan sual titih deuh tak tak a ni. A hun lai chuan a nuam ve mai! Tun hnua ka ngaihtuah let leh thin hian a lo hahthlakzia leh tan mar pat a ngai thin zia kha ka hrechhuak thin, in ‘saihruipawh’ te hi kan ang ka ti lek lek.

Chutiang a chipchiar angreng tak a kan zir tawh emaw ka tih lai chuan zirchian lehzualna kawng la zawh a la ngai leh cheu ta. Huiha, peih loh chuan hmalam hun chu ruahthimpui ang, luhchilh erawh chuan kum thum chhung chu se ruah do deuh tawp a ngai thung. Hun erawh a inher ve bek bek a, a lo ral ve mai thin.

Kum hnih leh a chanve zen zawn ngawrh tak leh rim taka kawla nichhuak chhiar a hna ka thawh hnu in, a ai a ngawrh leh nasa lehzualin lehkha ka han chhiar leh a nih kha, sikul naupang ka ni tha leh hi a ni ber mai. Chhiar sen loh tak tak hi a lo ni! Kan chhiar zo ve leh tho mai chu a nia. ‘Tiau luipui fawn kan thlen meuh chuan, i he lovin lei chu kan mai a tul!’

Thenkhatin taksa ruangam; ruh leh ruh chuktuah, tihrawl leh thazawm lam ngawr ngawr an zir a, a thenin natna hrik lam. Chutiang bawkin a thenin beng hnar hrawk chauh an thlur bing a, a dangin mit chauh. Mihring taksa bung leh peng hran zawng zawng mai hi. Zirmi za rual zet zawt in kum thum ngawt, thiamlehzualna beisei leh bawhzuiin mihring taksa bung leh peng hrang a bika han beih pawhin, hriat vek theih a ni lo. Hriat sen a ni bawk hek lo. Hriat vek tum chu at so ang deuh a ni. Chu mai chu a la ni nang, ‘zirchian lehzualna bak zirlehna’ te an la ti ta deuh deuh a, tawpintai a nei lo! An zirsang tial tial a, an hre zim tulh tulh a, an hre chipchiap thung a. Eng vang a chutia bei chiam nge kan nih le, e le, kan mihringpui te hmalam nawmsakna tur atan bawk maw le.

En mai pawh a derdep ve tak, belhchian a fip tel, lepse a sak talh thung si, hriat sen loh leh thiam sen loh hi he mihring taksa riang ve takah hian a lo inkhungkhawm chu ni in. Pathian min siam dan tak hi chu aw! Dawn chian chuan mak hlir; fuke kim a duan, thi lo a piang, lung chuih bah palh hauh lova i lo seilian mai te kha a mak zia chu i zirchian poh leh i hria ang. Pathian min siamdan hi a mak, hriselna hi a hlu. Dam mawh hritlan theihna kawng za tam a awm, dam a kan awm hi i lawm ang u. Damloh hrehawm zia hre ve lek lova hrisel tha te phei chu ‘Halleuluia’ thawt thawt awm hliah hliah an ni. Chu zawng ai chuan invenna hi a pawimawh lehzual, kan hria. Fimkhur chintawk a awm lova, midang hmuh a mawi lo khawp a fimkhur luattuk erawh a awm thei. Dai theu chin tawk thiam a ngai viau a ni. Nangma tan a chakai khawrh i ni, theihnghilh hauh suh ang che.

Nungdama kan awm hi i lawm ang u. Hrisel kan ni hi i hlim ang u. He taksa tlawm te, khirh ru reuh zek si hian khawvel kalphung hi a hawlhkal a, a tuaiherin a sawh tir tawk tawk thin. Tuna i awm anga i awm mai pawh kha, a sum hlutnaachhut chuan chhut sen rual loh a ni ta ve ang. I hriselna kha lo vawng tha mawlh rawh, i inhriat ai khan i taksa riang te kha a khirh ru zek a nia aw.

...khrum

JL Chongthu

[Thiante u ka han ziak ve leh nuaih e, han comment teh u lem, article ziah ve ka tum deuh a, a ruangam ka han duang a, in comment te feedback a hmangin ka chul mam leh ang, ka lo ngaichang reng dawn e, ka lawm e.
...khrum]

Lam ang ka lo let leh ta e!

Khrum!

Deuh tawp mai a. Thiante u in lo dam thin maw? Khawvel, a mum a mum ta chu a lo inher kual fo takah chuan a ngai te in 'networldah' ka rawn let leh ta e. Ka rawn let leh han ti deuh hluai mah i la, ka bo pil daih tihna erawh a ni lo tih in hre theuh awm e.

Ka blog ka vil mumal hman loh lai a, tlawmngai taka ka hum min lo luah lum sak thin tu leh hnuhma tha tak tak lo hnutchhiah thin tu zawng zawng te, in chungah ka lawmthu sawina leh van dumpawl zau tak khi awm rawh se.

Ka rawn active leh ta a, in blog pawh ka han fang kual leh dan dan a ni ngai ang chu. Kan hmalam hunah Pathian hruaina beisei chung zelin, zoram khawvel blogworld tuifawn i han insep tir leh dawn teh ang hmiang.

Blogging nuam theuh u le.

Ka lawm e.

...khrum

JL Chongthu

Inleng mak leh dangdai.

Thuhma nei duah lo teh ang, en hian a hriatthiam theih mai hi. Hriselna lam chu a hnaih lo khawp mai. Hei, ka chen na ah a rawn chuangkai lut a, a chezia te hi a mak reuh lutuk a lo en ve mai mai teh u. Zankhat bathroomah a lo awm a, thosi leh rannung dang erawh a vai hneh hle. A hmel hian mi a lem vak lo a, awm rei chi a ni lo tlat pek a lawm le.

A hmel en mai chuan Jurassic park vanglai te pawh kha min hriatchhuah tir, nelawm loh ve tak chu a ni. Tangkaina nei tura Pathian siam chu a ni ve miau bawk si a.

Hmuihmer lam hi chuan tu mai pawh hi min tihlim thin a ni, a ha
neih zawng zawnglang thei deuh thaw in a nui thaw reuh a.

Hei ngei hi aniang "a kaw tawp a tang", an lo tih chu te ka ti mai mai.

Cold blooded an ti maw kha, inchhung boruak lum heater a ur lum
chu a ti theivak lo aniang, a remchang laiah a lo
inchiah dai ve sawng sawng ni ngei tur a ni.

Pawn nilum a pawnpui tah a inpho lum er er thin kha, civilisation a rawn rap ve dek dek a, kawlphetha hmang a intih lum a tum ve ringawt ni ngei turah ka ngai ve mai.

Protected Area Permit nei lovin a lo lut a, a dai kual nasa lutuk a khuarkhurum
mawng neiah a tla palh a, kan buai khawp mai, tih chi loh tak a ni.

A lenna mualah erawh a zei ngang mai. Pawna kan dahchhuah meuh chuan

tihian tlangbanah a in balance vel zak zak tawh mai

Engkim tan hian hmun leh hun ruat hi a lo awm zel a ni.

...khrum

JL Chongthu

Nunna hi......hawilopar tawn tur theuh theuh!

Zanin ruah a tla bang thei lo, chhunlam lehkha chhiar ning deuh bawk nen! Mut a la chhuak lo zui!! Rilruah lehkhazir a lang lo tlat, post kan chhuah mai mai teh ang. Ka blog a hmuar takngial dawn.

"Hlimna hi sumin a lei theih loh", ti chuan sum a nei tam tawk tak tak lo anih chu!, an ti. In ngaihdan enge ka hre lem hlei lova, tehfung a zirin a dikna chin te pawh a lo awm mahna. Hriselna te pawh hi engemaw chenah chuan sum hian a lo lei theih emaw ni chu aw ka ti, theih chiang e. Nunna erawh a lei theih loh, em?

Chhan a va har ve le! Kan thianpa pakhat chu Bus atang a tla a, ka pawh chhawn lovin a thi nghal titih deuh der a, lek lek. A lung a la phu det det. Vai vawih aia rangin Hospitalah kan hruai nghal a, engtin tin emaw chuan a lungphu chu kan stabilise a. Nikhaw hre lovin a awm a, a thaw thei tlat lo. Ventilator hmangin kan thawk tir a. A thluak lamah nasa takin a lo insawh hliam a, thi tling nen damchhuak tawh lo tur tih a hriat mai. A lungphu a hniam apiang khan damdawi hmangin an tichak leh zung zung mai. Thawk pawh a ngai bawk si lo. Dam si lovin, thi si lovin a nung reng anih chu. Sum sen erawh a tam hle thung, nitin enkawlna kha cheng 8000/= vel a ni ta in ka hria (2003 daih tawh kha a nia). A Pa fapa mal a ni, sum lamah an harsa lo, kumkhat pawh tikhan dah sela an thei hrim hrim ang. Amaherawhchu, mihring taksa chuan a tlin loh chin a lo awm ve ta a, karhnih hnuah chuan min liam san ta a. Sum chuan nunna chu a lei thei lo, pawh erawh a lo pawt sei thei ngei mai ka ti ta.

Engvangin nge hei hi ka han sawi tak chiam le. Nitin a thil hrang hrang ka tawn a ka thil tawnhriat beitham ve tak tak te mai vang a ni. Helai hi i chhiar thleng anih chuan han chhiar zel teh, phawt mai a.

Tlem lai deuh khan naupang damlo pahnih kan enkawl a, an chanchin tlemte hi kan sawi ange. Ruh cancer vei ve ve an ni; pakhat chu a ban veilam, pakhat a ke dinglam. Cancer thang chak tak chi a la ni zui. Zai dawn pawh a zai chi tawh loh, chemotherapy pek a tlema a zia deuh hnu a a na leh a hrehawm zualpui reh theihna tur a zai theih tura kan ruahman a ni. Nimahsela chhungkaw berh leh rethei tak an ni ve ve a, sum leh pai nei lo, in leh lo, ran leh ram sum a chantir tur pawh nei lo an ni. An tan damdawi man to ngaihtuah ngaihna a awm hauh lo.

Enkawl dan tur chu kan hria, a hmanrua kan nei tlat lo a ni. Nu leh pa ten an fate chu an hmangaih, amaherawhchu hmangaihna bak kha an nei bawk si lo. Pathianin an na tuar hrehawm lutuk phal lo in rei lo teah a hnenah a hruai ta zawk a ni. Ka ngaihtuah a:

Sum duhtawk a hmantur chu awm sela, khati ngawt lo deuh khan, hrehawm lutuk tuar lovin min tin san thei tur ania te ka ti rilru mai mai a. Dik tak chuan damlo thi mai tur te pawh hian an mimal zahawmna bo lova chanhai leh chan chhe lutuk lova liam hi an phu ve te ka ti mai mai a. Enge in ngaih ve dan le.

Thihna hi tuman kan pumpelh dawn lo. Nunna hi a hlu, sum a lei theih loh a ni. Hawilo par tawn tur theuh hi, a thenin rose par an tawn lai in a then erawh chuan derhken khawro pawh kan tawn pha ve dawn lo anih ngei hi maw. I sum neih leh khawl tun atanga tlem tal kha mi rethei te tan i hmang dawn nia... daih mai a.

[NB: Kan ziah buai nuaih mai chu, a thlitfim dan in lo thiam mai dawn nia.]

...khrum
JL Chongthu

Nuih hi hriselna atan a tha a ni.

Tun tum chu a hrethiam leh duh tan chuan a nuih theih. Heng te hi lo en ve teh u. Kan Alumni website atanga ka lakchhawn an ni a, tu pawi kan sawi em lovang chu maw. Hotupa Caribou te zirlai kutchhuak chu a ni lo phawt mai tih ka chiang.

...khrum

JL Chongthu

Thil chu a hria, a hresual ve nge ni, a source a dik lo zawk! A kutziak erawh a nalh hle mai, khawlchhuak ang zet a ni

A ngaihtuah dan chuan a awlsam phian mai ka ti, ka engineer ni ta sela aw!

A thiaprilna (creativity) hrim hrim avang hian mark pek a phu in ti ve lo maw!

Rinna hi thiltihah te lo lang se.

Fiamthu ti tak a an lo sawi fo hi a dik a ni mai awm mang e te ka tia.

Tu thiamloh nge ni ta ang le, zirtirtu nge zirlai, kan hotuten han sawi teh u lem.

Hetiang vek hi chuan chaw theih sela, mathematics vanga matric

exam huphurh hi kan awm hauh lo ang maw.

A "chawk-darh" ve chiang khawp mai.

Hei hi ka duh bon tawp.

Hei hi chu comment lo mai ang aw.

...khrum, leh hram teh ang.

[Pictures accessed from JAA website, www.jipmer.net]

LUI NGAI NI

Thla hmasa khan kan ralleng (Tangkhul Naga) unaute festival pakhat, 'Lui Ngai Ni', thlai chi thlak festival chhim turin Ukhrul lamah kan va kal a, a nuam ve phian. Keini ai chuan thlaichi an thlak hma deuh ni ngei tur a ni. Chapchar kut kan hman thin dan ang deuhin hnam lam chi hrang hrang entirin, field zau takah awmni khamin an lo hmang a. Lang a kal kan ni si a, kan thleng tlai si, haw hma kan duh bawk si. Mumal taka thlalakna hun pawh kan nei lo. A awm ang ang hi lo en ve mai mai teh u.

Kalkawng, tlang pangperah chuan tikhian terrace an siam a, tui an khuap nghal a, kumtluan in thlai an ching thei bik. Sangha an khawi tel bawk a; Kan ramah hian tih ve
chi tho lo maw, tihtak zet a bei in.

Khaw kawtchhuahah chuan he gate hi a lo ding lurh mai. Ralleng ho hian hetiang gate design ang hi an uar tlat. A entir leh a pawimawhna ka la zawtfiah ang.

Hei le, Cultural group hrang hrang chuan an hnam lam chi hrang hrang an entir a,
a hmei a pa in an 'colourful' hle.

An ni ho hi chuan Mipa lu lam chei hi an uar zawk tlat, Lam lai chuan an "Vakiria"
hi a inkhawng ri chheng chheng ngei ang le.

An pungkhawm tak tak chu, an hnam shawl sen ngei nen khan, an sen fur hlawm mai.
A hmei a pa, a pui a pang in; a chang in a haw haw, a chang leh kut an beng,
a tul hunah erawh thihthiap veng ang mai an ngawi thuap leh thung si.
Crowd participation a tha a, an entawntlak hle.

Cultural programme lam chu kan duhtawk a, khua kan fang kual a, eng eng emaw te kan hmu ve lehzel a, a nuam ve phian. Hengte hi lo thlir ve leh mai mai teh u khai.

Biakin Lian tha tak tak pawh a ngir khup mai, kan ram ang deuh tho in

a design pawh a danglamna a awm hauh lo tih tur ang vel a ni.

Hei zet hi chuan a man a tlanchhuak tawh hrim hrim ang. Shaktiman hlui,

reconditioned hi a tam riau mai. Accident pawh a awm nual thin an ti tlat bawk.

An la phur rit phian lehnghal a.

Chawmhmeh Bazar lamah kan tei kual zuai a, Sa rep chi hrang hrang pawh a
lo tam khawp mai, Saphu rep niawm tak te pawh a awm.

An duh 'raw' ve khawp mai. Ti hian, a nung chungin duh ang leh duh zat zat
UCHANG thlan tur lehzel an zuar mawle.

Chutiang bawkin Sangha pawh, a nung leh thi an leng za, Thah ngai lova
lei duh tan a thi, that duh ve hrim hrim tan pawh a nung. Heng sangha te hi a tir
lama terrace a tui tlingkhawma an khawi te an ni.

...khrum
JL Chongthu.

Thlalak

Kan zinna lama thlalak tlemte hi thianten in lo thlir ve mai mai atan ka han phochhuak ve ange, In zavaiin kumthar chibai u le.

Mission compound; Sikul, Biakin leh field zau nuam tak mai.

Kan bedroom tukverh atanga han hawi chuan leilet kara lui luang a lo lang a.

Antam par lai a ni bawk a, a hring-eng mawi thei khawp mai.

Buhban phut atanga siam chhang, a chhunga kurtai leh

chhawhchhi phum an dek lar hle.

Hotunu in Health food a tia, steamed fish kan ti deuh sek mai.

Vairam thingtlang bazar, chawhmeh a fresh a, a tlawm bawk.

Camera tha a lak atana it viau chungin ka neihchhunin ka click ve hram a.

Dawr lian a ngaihah pawh an ziak dik vek bik chuang lo.

Chutiang bawkin kawngsir dawrte pawh.

Kum 2010 mual liam tur chu chelh ding zo lovin

mualsir atang kan thlir ve a.

...khrum

JL Chongthu.

Lam ang ka lo la let leh ang.

Kumthar chibai.

Pathian hruaina zarah Krismas hun hlimawm leh lawmawm tak chu kan hmang zo leh ta der mai le. Dawn ringawt pawhin lung a leng mai dawn a lawm e. Ruahman leh tum ang in chhungkaw programme pawh hlimtlang takin kan hmang thei a, Kawng hrang hrang a Pathian malsawmna kan dawn avangin lawmthu sawisen loh kan ba a ni. Kum tharah hian atan nasa zawka kawng engkima hma la a thawk turin kan inhlanthar a ni.

Academics avangin internet break lak ka tuma a, "lam ang erawh ka lo let leh ngei ang". Thian te, ka blog rawn tlawh thin ten min lo theihnghilh lo hram aniang chu. Pathianin rem a tih chuan nuam takin kan in tlawhtawn leh a ni ngai ang chu, dam han hauh phawt mai i la. In zavaiin Lalpan awmpuiin kaihruai theuh che u rawh se, Kumtharah hian rilru tharin aw niang.

Ka lawm e.

...khrum

JL Chongthu.