Saturday, August 7, 2010

kan thil hlutphung!

(Hlutphung tiin ka han ziak ve leh tawp mai a, 'value system' tih ka sawi tumnaah ngaih mai chi a ni).

Thawkkhat lai khan Zoram khawvel hi thlipui nasa takin a nuai vel a chu chu 'Talent search' thlipui a nih kha; tunah tak hi chuan a mawngphe kan hmu tan tawhin ka hria. Kha thlipui che vel khan kan thil hlutphung a tilang chiang thawkhat in a lang! Kan awm ve na thingtlang khua, kartawp lama Mizo Kasauti kan lo en ve phakna chinah pawh naupang te te te pawhin "Lam ang ka lo let e", "A tur a na e", an ti al al thei a ni. A buatsaihtuten uluk taka duangin hlawhtling takin khan talent search te kha an bei a, an fakawm hle bawk. Amaherawhchu, Zoram mipui mimir tih theih deuhthaw mai in a kan phawklek pui a kan mut mawh hnar mawh titih mai kha chu a hnam naupan thlak in ka ngai tlat pek a ni.

Khawvel thangzel a hnam tlemte, chak taka thang kan ni tih hi tumahin kan hai awm lo e. Tuna thalaite hi nakin lawka fanau chawia enkawl liantur te chu kan ni mai. Zoram khawvel kalphung chawikanga siamtha zel tur hian kan nu leh pa te hun a liam tan a keini thalai thaza te hun a rawn inherchhuak mek a ni; mawhphurhna nasa tak kan koah a innghat a ni.Chuvang chuan kan chhehvela hnamdangte nena ke kan pen rual hian thil kan tih leh hmalakna reng rengah hian kan thil hlutphung hi a puitlingin belhchian a dawl tur a ni; chhim thli leh hmar thli tlehin a a chhem len tawn mai mai leh fur leh pawldelh ruahin a a nan zawr mai mai theih tur a ni hauh lo.

Kan chhehvel state leh a chhunga cheng hnam hrang hrang mai bakah mainland India mihring te hian min zir a, min chika, kan ke pen leh kechheh te hi chik tanin an thlir reng a ni. Chutiang kara kalphung nghet tak kan neih chhoh zel theihna tur chuan tuna thalai te hian keimahni rualpui (peer group) ah hian thil hlutphung nghet neih kan tum anga, kan tu leh fa lo la awm zel turte tana zirchian tlak, belhchian dawl leh entawntlak, nunphung kaihruaithei thil hlutphung chi tha tuh kan tum theuh tur a ni.

Chutianga thil hlutphung nei thei tur chuan hmalak dan kawng tamtak a awm thei ang. Mimalin kan sawi seng lo anga, hun leh hmun remchanga inzirtir theih te pawh a awm ngei ang. Mahni awmna, chenna leh hnathawhnaah theuh te ziak, sawi leh nunphunga lantirin a inzirtir theih bawk ang. Ngaihdan pawh a inang lo nuaih thei bawk anga, mihrang hrang ten ngaihdan leh rawtna te thawhkhawm chuan a tha, awm leh mawi chu a rawn inthlifim chhuak ve zel bawk ang.

Thil hlutphung tluangtlam nei tur a tul leh tha a ka ngaih te ka han tar chhuak ve chhin a, hengte hi thutawpna a ni lo a midang ten an belchhah atana kailawn rahbi hnuaihnung mai an ni:

1. Mizo Kristian kan ni a, kan Rinna nena inmil a nunphung leh rilru puthmang tluangtlam nei tur in inzirtir ang u. A tum pawh kan tum ang; mimal, nupa, chhungkua, kohhran leh khawtlangah, tin Pathian zarah kan hlawhtling ngei ang.

2. Mizo Tlawmngaihna hi a tum leh a kalphung, kan pi leh puten an lo chhawmnun thin ang khan i vang nung reng ang u.

3. Taihmakna leh thawhrimna te hi mitin tihmakmawh a ni tih hi kan thinlungah i tuhnung thar leh ang u. Heng tel lo hian zirna, hnathawhna leh eizawnnaah te hian a vawrtawp kan thleng thei tak tak ngai lo. Rinawmnain phuar ila, hruithum hrual chu chat rual loa fei leh tlo a ni ngei ang le.

4. Mahni hna, eizawnna leh kan laka beisei leh khawsak phungin a phut reng reng te hi a bu ang thlapa thiam tum leh bu let theih pui tum ruhna thinlung put i inzirtir ang u (naupang pawh, inchhungkhura a kum phu a a tih tur te te ah te pawh a rintlak in a rinngam theih a ni).

5. A tul hunah chuan Infak in inchawimawi ila, lawmthu kan inhrilh bawk thin tur a ni. Hei hian "kawng engkimah mai hian a lo inchawimawi theih a ni" tih thinglung min put tir thei ngei ang. Ngaihdam dil a tul hunah inphahhniam inzirtir i la, tlawm hunah thupha kan chawi ngam tur a ni. Hengte hian mi puitlingah mi a siam ngei ang.

Mi puitling chuan thil hlutphung fel tak a nei thin. Chu chu ni thei tur chuan Zoram Thalai, zoram khawvel nghahfak te hian hma i la zel teh ang u khai.

( He thuziak hi i lo chhiar ve a nih chuan, thil hlutphung siamtha tura rawtna i rawn thawh ve dawn nia)

JL Chongthu
Imphal
07/08/10

1 comment:

  1. A dik chiah a ni, thangtharte hian 'value system' hi an hrethiam dawn lo tak tak ta e.

    ReplyDelete